Naar aanleiding van de documentaire "Een Gronings-Joodse Erfenis" werd ook een foto expositie van het werk Hertha's dochter de fotografe Reli Avrahami georganiseerd in de synagoge van Groningen.
Fotodagboek 'Hertha's leven' door RELI AVRAHAMI
Publicatie in het Dagblad van het Noorden 8 maart 2014
De beroemde Israëlische fotografe Reli Avrahami legde het leven van haar Joodse moeder Hertha Denneboom uit Leek vast.
De foto’s werden in maart 2014 in de Synagoge Groningen tentoongesteld.
LEEK Tijdens Reli’s jeugd vertelde haar moeder nooit over de oorlog.,,De oorlog was een geheim’’, zegt Reli Avarahami. ,,Mijn moeder bouwde een nieuwleven op in Israël. Ze leerde een nieuwe taal. Er was geen tijd om over het verleden te praten. Ik wist dat mijn moeder in de jaren tachtig naar Amsterdam ging voor de onderscheiding van de familie die haar onderdak bood tijdens de oorlog. Maar pas in de jaren negentig, toen mijn moeder al 60 was, hoorde ik over het verhaal van Leek’’, vertelt Reli. Moeder Hertha groeide op in Leek, het Joodse schooltje daar was de plek waar ze Hebreeuwse les had. Ook leerde ze er over de Joodse cultuur. Hertha overleefde met haar zus en moeder de oorlog door onder te duiken bij verschillende families in Zeist. ,,We zijn samen op zoek gegaan naar dat huis waar mijn moeder een jaar lang onderdook. Er woonden heel aardige mensen en we mochten binnenkomen’’, zegt Reli. Na de oorlog emigreerde moeder Hertha Denneboom (1931) samen met een zus naar Israël. Hun moeder kwam later. In Israël kwamen de zussen terecht in een kibboets. Dit was ook de plek waar Hertha haar man leerde kennen. Reli werd geboren in Israël en ging fotografie studeren. Dat het verhaal over het Joodse schooltje bij de moeder naar boven kwam, was te danken aan de vrijwilligers uit Leek die zich bekommerden om het oude schooltje dat na de oorlog verloederde en uiteindelijk werd gesloopt. Dat troosteloze einde zinde veel inwoners niet en in 1995 kwam er een replica in het dorp, die nu dienst doet als museum. Bij de bouw van de replica gingen de initiatiefnemers op zoek naar overlevenden van de oorlog. Bij die zoektocht kwam Hertha in beeld en zo maakte Reli decennia na het vertrek van haarmoeder uit Leek foto’s in Het Joodse Schooltje. Bij het fotograferen van het schooltje in Leek kwamen niet zo veel emoties boven, dat lag anders bij het onderduikadres in Zeist. ,,Het moment dat mijn moeder de kamer betrad waar ze tijdens de oorlog zat was heftig’’, vertelt Reli. ,,Er kwamen toen allemaal herinneringen boven. Bijvoorbeeld dat ze zelden naar buiten mocht.’’ Tijdens hun verblijf in Nederland sliepen Reli en Hertha in een ‘bed and breakfast’ in de buurt van Leek. Hertha zag er een bedstee en ging erin liggen. Het herinnerde haar aan vroeger. ,,In de bedstee viel mijn moeder in slaap’’, zegt Reli. ,,Daar maakte ik toen een foto van.’’ Reli besloot haar moeder ook in Israël te fotograferen. ,,De foto’s gaan niet alleen over historische of memorabele plekken. Ik wilde mijn moeder ook vastleggen tijdens alledaagse activiteiten.’’ Een voorbeeld daarvan is wanneer Hertha haar haren verft in de woonkamer. Moeder en dochter spelen ook een rol in de serie ‘Een Gronings-Joodse Erfenis’ van Beno Hofman over vier Joodse families uit de omgeving van Groningen. Hofman reisde in september af naar Israël om het leven het Hertha vast te leggen. Deze week is Hertha samen met haar dochterweer even terug in Groningen. Ze bezoeken Museum Het Joodse Schooltje en reizen ook af naar Zeist, waar ze op bezoek gaan bij leden van Hertha’s onderduikfamilie. Zondag zijn ze aanwezig bij de opening van de fototentoonstelling in de Synagoge van Groningen.
door Beno Hofman en Arno Cupédo.
