2010 Jubileum Schooltje

Het Joodse Schooltje in Leek bestaat 15 jaar. Dit lijkt wat kort, vooral omdat de joodse school in 1855 werd gebouwd. Het karakteristieke gebouwtje aan de Samuel Leviestraat is dan ook niet de originele school, maar een replica. "Alleen de roosters in het plafond zijn authentiek", vertelt secretaris Fenna van der Zwaag.

Na de oorlog waren er geen leerlingen meer. Het godsdienstschooltje, dat op een steenworp afstand van de kopie lag, kreeg in de jaren daarna tal van functies. Het raakte steeds meer in verval. Zo'n 15 jaar geleden moest het plaatsmaken voor een fietspad. Een aantal inwoners begreep dat er wat moest gebeuren, wilde iets van het joodse verleden van Leek bewaard blijven. Dus werd even verderop de school steen voor steen herbouwd.

Het Joodse Schooltje is nu een museum. Van der Zwaag en mede-bestuurslid Anneke Michel geven vaak voorlichting aan scholieren. Het museum staat aan de Samuel Leviestraat. Hij was een slager. Boven de deur in het museum hangt een vergeelde Nederlandse vlag. Michel: "Die gaf hij in de oorlog aan een klant met het verzoek deze voor hem te bewaren."

Levie werd opgepakt en vermoord in Auschwitz. Zijn naam staat op een van de herdenkingsplaquettes die op de zijgevel van de school zijn bevestigd. Hierop staan alle namen van de joodse inwoners die nooit zijn teruggekeerd.

Het wonder van de brief

Donderdag 22 april vierde het Joodse Schooltje in Leek haar 15-jarig bestaan. Op deze dag werd ook de documentaire Het wonder van de brief van filmmakers Hans Wynants en Gerald van Bronkhorst. Die vertelt het verhaal van godsdienstleraar Jacob van Dam die in Leek was geboren. Van Dam schreef in het begin van de vorige eeuw een brief aan zijn verloofde. Deze werd in1990 teruggevonden bij de verbouwing van een huis in Amersfoort, de plaats waar Van Dam voorganger van de joodse gemeente is geweest. De vinders volgden het spoor van de brief naar Auschwitz waar Van Dam werd vermoord. Uiteindelijk kwamen ze uit bij zijn dochter die in Chicago woont.

Duitsers kwamen tijdens de sabbat.

De eerste melding van een joodse inwoner in Leek stamt uit 1705. De meeste joden kwamen uit Duitsland. De synagoge werd begin 19de eeuw gebouwd. De Joodse School, waar vooral godsdienstonderwijs werd gegeven, kwam in 1855. Veel inwoners, waaronder een groot aantal jongeren, vertrokken aan het eind van de 19de eeuw naar de grote steden vanwege de haperende economie. Voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog telde Leek nog zo'n 70 joodse inwonerd. In de zomer van 1942 werden de eerste joden, de jongens en mannen, weggevoerd. Op vrijdagavond 27 november van dat zelfde jaar werden de resterende joden opgepakt en naar het gemeentehuis gebracht. De Duitsers wisten dat alle joden thuis waren vanwege de sabbat. Alle inwoners die op die vrijdagavond waren opgepakt, zijn in concentratiekampen omgekomen. Enkeke inwoners die voortijdig waren ondergedoken overleefden de oorlog.